Scroll down for english version

Skąd ta dziwna nazwa? Stąd, że przed 1989 rokiem wszystko musiało być zarejestrowane, a więc - pod kontrolą. A. Paczkowski: Korzystając z 2-letniego zwolnienia od podatku (zielone światło dla drobnej przedsiębiorczości), w styczniu 1982 r. z wydziału Handlu i Usług Urzędu Miasta Łodzi otrzymałem zezwolenie na świadczenie usług dla ludności. W Łodzi, przy ul. Piotrkowskiej 255, zaczęła działać firma Czyszczenie Dywanów. Było to niewielkie, pomalowane na czarno, pomieszczenie znajdujące się na parterze niepozornej, dwupiętrowej oficyny, prywatne mieszkanie Adama Paczkowskiego. A. Paczkowski, R. Sowiak: Chcieliśmy mieć niezależną galerię sztuki, to prawda, ale musimy powiedzieć, że co innego jest chcieć w połowie roku '81 a zupełnie co innego mieć w marcu '82.

"Dywaniarze", jak na nich mówiono, czyli Adam Paczkowski i Radosław Sowiak, wychowywali się "na jednym podwórku", przy ul. Wólczańskiej w Łodzi. W roku 1958, w Szkole Podstawowej nr 160, siedzieli razem w jednej ławce. Wystawiać zaczęli wspólnie w 1980 roku. Jako kolekcjonerzy zorganizowali dwa pokazy swoich zbiorów w Galeriach Sztuki Współczesnej "Desa": W kręgu konstruktywizmu (w Łodzi) oraz Henryk Stażewski, Stefan Krygier (w Sandomierzu).


Adam Paczkowski, Radosław Sowiak, Łódź 1982

15 lutego 1981 roku w Świetlicy Zakładowej Przędzalni Czesankowo-Zgrzebnej "Vigoprim" - w Łodzi przy ul. Łąkowej 3/5-11 odbyła się "Ogólnopolska Aukcja Sztuki Współczesnej na rzecz MKZ NSZZ Solidarność Ziemi Łódzkiej, zorganizowana przez Radosława Sowiaka i Adama Paczkowskiego". Wszystkie prace zostały sprzedane, a dochód przekazany "Solidarności". Wśród nazwisk ofiarodawców pojawiają się m.in. Gieraga, Płóciennik, Waśko, Stażewski, Maziarska, Tarasin, Krygier, Jarodzki, Rudowicz, Raczko, Lachowicz, Horno-Popławski, Pamuła. A. Paczkowski, R. Sowiak: Wydawało się wtedy, że nareszcie zaczęły się czasy, w których każdy będzie miał przynajmniej szansę oficjalnie i legalnie spróbować robić to, co umie lub wydaje mu się, że umie najlepiej.

12 grudnia 1981 roku uchwalono "Dekret o stanie wojennym", na mocy którego od 13 grudnia 1981 roku do 22 lipca 1983 roku obowiązywał w Polsce stan wojenny. W znanej piosence opisującej tamten czas: Zakazane zostało zwoływanie i odbywanie wszelkiego rodzaju zgromadzeń, wszelkiego rodzaju pochodów, wszelkiego rodzaju manifestacji, wszelkiego rodzaju zbiórek publicznych [...]. Zakazane zostało organizowanie i przeprowadzanie imprez artystycznych, imprez rozrywkowych, imprez sportowych. Publiczne wykonywanie utworów artystycznych [...] ...i około stu osób straciło życie, blisko dziesięć tysięcy internowano, ponad milion wyemigrowało z Polski.

20 marca 1982 roku galeria Czyszczenie Dywanów rozpoczęła działalność od wystawy Zbigniewa Warpechowskiego zatytułowanej Inauguracja III wojny światowej. Radosław Sowiak: Chcieliśmy stworzyć dla siebie azyl [...]. Chcieliśmy mieć komfort, robić to sami bez ingerencji, sami finansować [...]. To była też pomoc artystom, których prace kupowaliśmy. To były obopólne korzyści. A. Paczkowski: Wiedzieliśmy, że zrobimy kolekcję prywatną [...]. Sezon wystawienniczy w galerii zakończył się 13 grudnia, a działalność firmy 31 grudnia 1982 roku na skutek rezygnacji Obywatela z dalszego świadczenia usług z uwagi na nierentowność prowadzonego zakładu.

16 marca 1983 roku:dzień urodzin Adama P. wykorzystaliśmy na zrobienie końcowej wystawy zamykającej cykl regularnych wystąpień.


Andrzej Różycki, Fotografia monopolowa, 1982

Zakaz zawracania. Z działalności tej powstały dwie książki opracowane i wydane przez nas we własnym wydawnictwie Zakaz zawracania [będące] jakby naszym pamiętnikiem, notatnikiem i katalogiem jednocześnie. Nie skończyło się na dwóch książkach. Ukazało się siedem numerów czasopisma "Mersapon", podsumowujących działanie galerii, ale też komentujących bieżące działania "dywaniarzy". Na przykład, aby wyrównać straty fizyczne spowodowane miejskim sposobem życia (jak podawali za Tadeuszem Peiperem) zorganizowali pokazowy turniej tenisa ziemnego w Konopnicy w 1984 roku. Odbyła się też akcja "Ślub":. Przyjęcie ślubne Małgosi z Adamem wykorzystaliśmy na pokazanie autorskiej dokumentacji z galerii Czyszczenie Dywanów. Plansze wykonał Zbigniew Warpechowski, prywatnie świadek na ślubie.

"Mersapon" nr 4 z maja 1985 roku relacjonował wystawę młodej sztuki polskiej połączonej z wyprzedażą. A. Paczkowski: Pomówieni przez część środowiska o robienie "nie do końca jasnych interesów", pod koniec maja organizujemy wyprzedaż wcześniej zakupionych od artystów prac. R. Sowiak: Wystawa była też protestem przeciwko dość biernej postawie artystów w stanie wojennym. "Mersapon": [Kolekcja] powstała w ciągu ostatnich pięciu lat i jest odzwierciedleniem dróg, po których się poruszaliśmy. Zainteresowanych informujemy, że poszczególne dzieła sztuki będą do nabycia w dostępnych cenach, a fachowymi wskazówkami o obecnej sytuacji w polskiej sztuce oraz radą przy zakupie służył będzie doc. sztuki Adam P. oraz mec. Sowiak, jak zatytułował go A. Partum. Gdyby ktoś się pytał, Mersapon to nazwa środka do czyszczenia dywanów.

Jesienią 1986 roku... A. Paczkowski: Jesienią 1986 roku rozpoczęła się nietrudna do przewidzenia seria wielogodzinnych nasiadówek w "pałacu" Służby Bezpieczeństwa. Zadano nam z Radkiem na przemian setki pytań, na które po wielomiesięcznych przygotowaniach, na tę właśnie okoliczność, zgodnie odpowiedzieliśmy [...], Na ostatnim i najkrótszym przesłuchaniu na Lutomierskiej w Łodzi powiedziano mi bardzo spokojnie, wprost i dobitnie: 1/ zapomnij o wszystkich twoich wygłupach 2/ koniec z twoimi wydawnictwami 3/ do widzenia panu. R. Sowiak: Ja oznajmiłem oficerowi, że jestem artystą, na co on ze śmiechem odpowiedział: ""Gdyby pan był artystą to by wszyscy o tym wiedzieli!".


Zbigniew Warpechowski, Dokumentacja galerii Czyszczenie Dywanów, 1983

Instytut Sztuki im. Społecznego Protestu. Szanowni Państwo! Obecna sytuacja polityczna w Polsce nie pozwala na możliwość realizacji naszego pomysłu i stworzenia instytutu sztuki o nazwie Social Protest Institute - pismo w sprawie depozytu, na który złożyć się miało pięćdziesiąt prac, skierowane zostało do Biblioteki Sztuki w Kopenhadze. A. Paczkowski: Po uzyskaniu zgody na wywóz od Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków osobiście wysyłam do Danii trzy paki 60 x 80 cm o łącznej wadze kg 80 - dorobek Czyszczenia Dywanów. Autorami prac było dwudziestu artystów wystawiających w Czyszczeniu Dywanów oraz prowadzący galerię. A. Paczkowski, R. Sowiak: Wszystkie pięćdziesiąt prac chcemy przekazać społeczeństwu polskiemu oraz zaproponować, żeby były one zalążkiem Instytutu Sztuki mieszczącego się w przyszłości w Polsce [...]. Na dokładny plan organizacyjny placówki przyjdzie czas. Chcemy tylko nadmienić, że największy nacisk należałoby położyć na pokazywanie wzajemnego przenikania nowych struktur społecznych z postawami artystycznymi.

Proces. A. Paczkowski: Z powodu znikającego zainteresowania dalszymi losami Czyszczenia w lutym 1987 roku zastanawiamy się z Radkiem, jak tę sytuację zmienić. Rozważamy m.in. zainicjowanie serii wzajemnych sporów sądowych. Miałyby one, w naszym mniemaniu, służyć wywołaniu polemiki nad ideą powołania Instytutu Sztuki im. Społecznego Protestu. Jesteśmy zgodni co do zachowania wszelkich pozorów prawdopodobieństwa z domniemanymi konsekwencjami włącznie [...]. Zapowiadana seria procesów odbyła się, z tym że sprawy wymknęły się nieco spod kontroli. Czy pozwy i oskarżenia kierowane były na serio? Zdania są podzielone...

Radosław Sowiak mieszka i tworzy w Łodzi.
Adam Paczkowski od 2004 roku mieszka i tworzy w Szwecji.

20 lipca 2006 roku dokumentacja galerii Czyszczenie Dywanów została podarowana Muzeum Sztuki w Łodzi.

tekts: Maciej Cholewiński

Źródła:
1. "Dekret o stanie wojennym" (fragment), Piwnica Pod Baranami (zespół).
2. Adam Paczkowski, Przepraszam, że żyję, Sztokholm 2008.
3. Niezależny archiwalny film o sztuce, film zrealizowany przez Adama Paczkowskiego na podstawie materiału roboczego wykonanego w 1983 roku przez Józefa Robakowskiego i Ryszarda Lenczewskiego.
4. Strona internetowa Radosława Sowiaka: www.radoslawsowiak.pl.
5. Rozmowy przeprowadzone z artystami.

Kalendarium wystaw w galerii Czyszczenie Dywanów:
20.03.1982 - Zbigniew Warpechowski
27.03.1982 - Zbigniew Warpechowski
09.04.1982 - Andrzej Partum
24.04.1982 - Krzysztof Zarębski
28.04.1982 - Zbigniew Warpechowski
01.05.1982 - Józef Robakowski
09.05.1982 - Henryk Stażewski
23.05.1982 - Małgorzata Potocka
03.06.1982 - Zygmunt Rytka
16.06.1982 - Jacek Kryszkowski
16.06.1982 - Wojciech Czajkowski
02.07.1982 - Jan Dobkowski
22.07.1982 - Andrzej Różycki
09.08.1982 - Ewa Partum
26.08.1982 - Władysław Strzemiński
"Listy do J. Przybosia" / Letters to J. Przyboś
04.09.1982 - Zygmunt Rytka
13.09.1982 - Maria Waśko
23.09.1982 - Jacek Jóźwiak
01.10.1982 - Mariusz Łukawski
08.10.1982 - Ryszard Waśko
20.10.1982 - Tomasz Konart
27.10.1982 - Ryszard Waśko
10.11.1982 - Emil Ukleja
26.11.1982 - Julian Raczko
08.12.1982 - Tomasz Sikorski
10.12.1982 - Attila Kovács
12.12.1982 - Bogdan Sabalski
13.12.1982 - Mariella Nitosławska

Where did this strange name come from? Well, it was used because before 1989 everything had to be registered and therefore, under control. A. Paczkowski: Taking advantage of a two-year tax exempt (green light was given at the time for small-scale enterprises], in January 1982 l received a permit from the Department of Commerce and Services for performing services for the inhabitants of Łódź. That is when a company called Carpet Gleaning was established in Łódź at 225 Piotrkowska street. It was a small flat, painted black, on the ground floor of a modest, two-storey tenement, Adam Paczkowski's private flat. A. Paczkowski, R. Sowiak: We wanted to have an independent art gallery, that's true, but we must say that to want to have something in the middle of 1981 and to have it in March 1982 were two entirely different things.

The carpenters, as they were called, i.e. Adam Paczkowski and Radosław Sowiak, were brought up "in one tenement yard" in Wólczańska street in Łódź. In 1958, at Primary School no. 180, they sat together at one desk. They began to exhibit together in 1980. As collectors, they organized two expositions of their collections at the "Desa" Galleries of Contemporary Art: "W kręgu konstruktywizmu" [In the Circie of Constructmsm] [in Łódź], and "Henryk Stażewski, Stefan Krygier" [in Sandomierz].

On February 15th, 1981 at the Day Room of the Combing/Carding Spinning Factory "Vigoprim", in Łódź, at 3/5-11 Łąkowa street, there took place a "National Auction of Contemporary Art for the Interfactory Founding Commission of the Independent Autonomous Trade Union Solidarity of the Łódź Region, organized by Radosław Sowiak and Adam Paczkowski". All works were sold and the profits bestowed to "Solidarity". Among the artists who donated their works for the auction were, for example, Gieraga, Płóciennik, Waśko, Stażewski, Maziarska, Tarasin, Krygier, Jarodzki, Rudowicz, Rączko, Lachowicz, Horno-Popławski, Pamuła. A. Paczkowski, R. Sowiak: It seemed that there finally came a time when everyone would at least have a chance to do what they can or think they can do best, officially and legally.

On December 12th, 1981 the authorities passed "An edict of martial law" which imposed martial law in Poland, beginning on December 13th, 1981, and ending on July 22nd, 1983. Those times have been described in a popular song: It was forbidden to organize and take part in all kinds of gatherings, all kinds of manifestations, all kinds of public collections or flag-days [...]. It was forbidden to organize and carry out all artistic events, sports events. The public performance of artistic works [...] - and about a hundred people lost their lives. almost ten thousand were interned,over a million emigrated from Poland.

On March 20th 1982 the Carpet Cleaning gallery initiated its activity with Zbigniew Warpechowski's exhihition called "Inauguracja III wojny światowej" [The Inauguration ofWorId War III]. Radosław Sowiak: We wanted to create a sanctuary for ourselves [...]. We wanted comfort, we wanted to do it without anybody's interference, to finance the whole thing ourselves [...]. It was also a form of aid for the artists whose works we were buying. There were advantages for both sides. Paczkowski: We knew that we would create a private collection [...]. The exhibition season in the gallery ended on December 13th, and the company was closed down on December 31 st because "the owner resigned and quit performing further services due to the fact that his enterprise had made no profit. March 16th, 1983: We used Adam P.'s birthday to put on the final exhibition that concluded the series of regular presentations.

No U-Turns There were two books about the gallery, edited and published by us in our own publishing house called No ll-Turns. They are something like our memoir, notebook and catalogue all at the same time. But these two books were not all. There were also seven volumes of a magazine called "Mersapon" which summed up the history of the gallery but also commented on what "the carpenters" were currently doing at the time. For example, in order to compensate for physical disadvantages of living in the big city [as they said quoting Tadeusz Peiper], they organized a tennis show-tournament in Konopnica, in 1984. An action called The Wedding was also performed: We used Małgosia's and Adam's wedding party to show our authorial documentation from the Carpet Cleaning gallery. Posters were designed by Zbigniew Warpechowski, privately a witness at the wedding.

Marsapon vol. 4 from May 1985, reported on an exhibition of young Polish art combined with the sale of presented works. A. Paczkowski: Slandered by some people from our community who'd said that we "were conducting not quite clear business transactions" we organized a sale-out of the works we'd bought from the artists. R. Sowiak: The exhibition was also a protest against a rather passive attitude of artists during martial law. "Mersapon": We have been building [this collection] for five years and it reflects all the paths we travelled. We inform everyone to whom it may concern that all artworks will be priced reasonably, and expert advice concerning the current situation in Polish art and a potential transactions will be given by Assistant Professor of Art Adam P. - and by Sowiak, a lawyer, barrister, as A. Partum called him. Should anyone be curious, Mersapon was a trade name of carpet-cleaning fluid.

Autumn 1986 A. Paczkowski: Autumn of 1986 marked the beginning, which was not hard to predict, of a succession of "sittings" that took hours on end at the "palące" of the Secret Service. Radek and l in turn were asked hundreds of questions which after the rehearsals we'd held preparing ourselves precisely for such an occasion we answered in the same way [...l At the last and briefest questioning in Lutomierska street in Łódź l was told very calmly, directly and distinctly: 1/ forget about all your goofing around 2/ that's the end of your publications 3,/ good bye,sir.
R. Sowiak: l told the officer that l was an artist, to which hę answered laughing: If you were an artist everyone would have known about it!

Social Protest Art Institute Ladies and gentlemen! The current political situation in Poland does not allow us to carry out our idea and create an art institute called the Social Protest Institute - an application concerning a deposit that was supposed to consist of fifty works has been sent to the Art Library in Copenhagen.
A. Paczkowski: Having received a transport permit from the Regional Monument Conservator l am personally sending three large boxes measuring 60x80 centimetres and weighing altogether eighty kilograms - the crop of the activity of the Carpet Cleaning gallery. The authors of the works were twenty artists who exhibited at the Carpet Cleaning gallery, as well as the gallery's managers.
A. Paczkowski, R. Sowiak: We want to donate all fifty works to the Polish society and propose that they become the foundation of the Art Institute that would make Poland its home in the future. [...] A more detailed organizational plan of the establishment will be prepared in due time. We only wish to add that we should especially emphasize the fusion of new social structures with artistic attitudes.

Process A. Paczkowski: Because the interest in the future of Carpet Cleaning had been diminishing, in February of 1987 Radek and l were thinking how to change the situation. We had considered, for example, starting a series of mutual legal actions against each other. In our opinion they would instigate a discussion on the idea of establishing a Social Protest Art Institute. We agreed on keeping up all appearances of credibility, potential consequences included [...]. Legal actions heralded here actually took place and dragged on for years. Were the accusations and charges for real or just a joke? There are different opinions on that matter.

Radosław Sowiak lives and works in Łódź. Adam Paczkowski has been living and working in Sweden since 2004.

The documentation of the Carpet Cleaning gallery was donated to the Muzeum Sztuki in lodź on July 2Oth, 2006.

text: Maciej Cholewiński

Sources: 1. "Dekret o stanie wojennym"" [The Edict of Martial Law] [a fragment], Piwnica pod Baranami [ensemble]. 2. Adam Paczkowski "Przepraszam, że żyję" [Sorry l'm Aliwe], Stockholm 2008. 3. Niezależny archiwalny film o sztuce [An Independent Archiwa! Film about Art], a film by Adam Paczkowski, based on the matenal shot in 1983 by Józef Robakowski and Ryszard Lenczewski. 4. Radosław Sowiak's web page: www.radoslawsowiak.pl 5. Conversations with the artists.

Exhibitions at the Carpet Cleaning gallery in chronological order:
20.03.1982 - Zbigniew Warpechowski
27.03.1982 - Zbigniew Warpechowski
09.04.1982 - Andrzej Partum
24.04.1982 - Krzysztof Zarębski
28.04.1982 - Zbigniew Warpechowski
01.05.1982 - Józef Robakowski
09.05.1982 - Henryk Stażewski
23.05.1982 - Małgorzata Potocka
03.06.1982 - Zygmunt Rytka
16.06.1982 - Jacek Kryszkowski
16.06.1982 - Wojciech Czajkowski
02.07.1982 - Jan Dobkowski
22.07.1982 - Andrzej Różycki
09.08.1982 - Ewa Partum
26.08.1982 - Władysław Strzemiński
"Listy do J. Przybosia" / Letters to J. Przyboś
04.09.1982 - Zygmunt Rytka
13.09.1982 - Maria Waśko
23.09.1982 - Jacek Jóźwiak
01.10.1982 - Mariusz Łukawski
08.10.1982 - Ryszard Waśko
20.10.1982 - Tomasz Konart
27.10.1982 - Ryszard Waśko
10.11.1982 - Emil Ukleja
26.11.1982 - Julian Raczko
08.12.1982 - Tomasz Sikorski
10.12.1982 - Attila Kovács
12.12.1982 - Bogdan Sabalski
13.12.1982 - Mariella Nitosławska

miejsca festiwalu
festival veues

partnerzy

patroni medialni
media patronage